KRUISLAND

Status

Kruisland is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de streek Baronie en Markiezaat, en maakt deel uit van de gemeente Steenbergen. Bij de gemeenteherindelingen van 1997 is Kruisland deel uit blijven maken van de gemeente Steenbergen, en dat terwijl de inwoners meer op Roosendaal zijn georiënteerd.
Bij het dorp Kruisland horen ook de buurtschappen ’t Haantje, Visberg en Vosberg.

Wapen

Ondanks dat Kruisland ooit een eigen bestuur heeft gehad is er geen gemeentewapen van Kruisland bekend.

Vlag

Kruisland heeft in zoverre na te gaan geen eigen dorpsvlag.

Naam

Dorpsnaam: Door opeenvolgende inpolderingen is het grondgebied rondom Steenbergen aanzienlijk uitgebreid, eerst in zuidelijke en westelijke, daarna in oostelijke en noordelijke richting. De grote polder Kruisland werd in 1487 ingedijkt. In deze polder ontstond het dorp Kruisland. Het is deze tijd dat Kruisland voor het eert in documenten wordt vermeld.
In de volksmond woont men ’op Kruisland’. Iedere rasechte Steenbergenaar weet dit feilloos maar weet ook dat je normaliter in een plaats woont. Volgens de taalkundig prof. Hans Heestermans kan dit als volgt uitgelegd worden ’je bent in de kelder en op zolder’. Iets dat hoger is gelegen, associëren wij met op. Daarom woon je op de Welberg
Maar: je woont ook op de Dinteloordseweg, op de Halsterseweg, op De Kaai, op de Markt, ja zelfs op De Heen en op Kruisland, en die liggen niet hoog! Dat berust, aldus Heestermans, op een andere tegenstelling. Op in plaats van in gebruiken wij bij een vrij open ruimte, bijvoorbeeld op het veld, in tegenstelling tot in huis. De Kaai, de Komwei en plaatsen als De Heen, Kladde, Kruisland, Notendaal en de Koevering zijn allen open vlaktes, en daar woon je op. Steenbergen zelf was vroeger ommuurd, dus gesloten, en daar woonde je gewoon in.
In het lokale dialect heet Kruisland Kröslaant.
Oudere schrijfwijzen: Rond 1500 Engelsdorp, 1501 Cruyslande, 1565 Tdorp van Cruyslant.
Naamsverklaring: Er bestaan verschillende verklaringen omtrent het ontstaan of de afkomst van de naam Kruisland. Mogelijke verklaringen zijn:

• Het benoemingsmotief kan hier een kruis, bijvoorbeeld een boetekruis, geweest zijn, maar aangezien in oude rekeningen sprake is van Sinte-Kruisland houdt de naam eerder verband met verering van het Heilig Kruis. De polder waarin Kruisland zich bevindt, de Kruislandse Polder, werd in 1487/1488 op bevel van Engelbrecht II van Nassau drooggelegd.De nederzetting, die in deze polder ontstond, stond eerst bekend als Engelsdorp of Engelsberg (naar de stichter, Engelbrecht). Vrij snel werd de naam van de polder overgenomen, welke onder invloed van de destijds bijzonder sterke verering rond het Heilig Kruis in de regio de naam ’(Heilig) Kruisland’ droeg.
• Dr. L. van Egeraat stelt in zijn documenten het volgende: ’Vanuit Steenbergen werd de Kruislandse polder (oppervlakte 2.916 hectare, red.) bedijkt. Door Engelbrecht van Nassau werd hierin het dorp Kruisland gesticht. Zijn vrouw Cimburgia moest in 1487 voor hem een losgeld betalen aan de Franse koning. Zij verkreeg dit door uitgifte van de polder die zij, evenals het dorp, vanwege het geleden leed Kruisland noemde.’

Carnavalsnaam: Tijdens carnaval heet Kruisland Pompedurp.

Ligging

Kruisland weergeven op een grotere kaart

Kruisland ligt 6 km ten oosten van Steenbergen, 4 km ten noordwesten van Roosendaal en 3 km ten westen van Oud Gastel. Kruisland wordt omgeven door de Kruislandse polders, die gekenmerkt worden door hun uitgestrektheid, in dit landschap vindt men vooral veel akkerbouw.

Statistische gegevens

De eerste bekende cijfers dateren van 1840 toen had Kruisland 39 huizen met 250 inwoners. Tegenwoordig heeft Kruisland ca. 900 huizen met ca. 2.200 inwoners. Kruisland had op 31 december 2012 2364 inwoners. Een lichte groei ten opzichte van 31-12-2011 (2351 inwoners), maar toch iets minder dan 31-12 2010 (2381 inwoners). Eind 2009 waren er 2354 inwoners en in 2008 betrof dit aantal 2343.

Kerncijfers wijken en buurten
Gewijzigd op 20 december 2012
Gemeente / plaats / wijk	Jaar	Aantal	Aantal	Oppervlakte (ha)
		inwoners	woningen	Totaal	Land	Water
Kruisland (dorp incl. Kruislandse polders)	2005	2340	940	1.652	1.622	29
	2008	2360	975	1.652	1.622	30
	2010	2370	985	1.643	1.600	42
	2012	2360	.	1.643	1.598	45
© Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen 15-3-2013

Geschiedenis

onder constructie

Recente ontwikkelingen

• De gemeente Steenbergen heeft voor Kruisland een actieplan voor de komende jaren opgesteld, dat onder meer voorziet in sanering van bedrijven in het dorpshart, herbouw van de Zonnebergschool en bouw van woningen op de plaats van de oude school, verkeersveiligheidsbevorderende maatregelen en herinrichting van de Markt.
• Eind 2011 ging in Kruisland de schop de grond in voor de langverwachte nieuwe Multifunctionele Accommodatie (MFA). De nieuwe accommodatie op de plek van het verouderde Siemburg gekomen. Het nieuwe Siemburg moet het kloppend hart van Kruisland worden: dé plek voor het verenigingsleven, de ouderensoos en schoolactiviteiten.

Bezienswaardigheden

• Mariakapel, aan de Doornbosseweg. Deze kapel stond op de hoek van de Jagersweg en de Gastelseweg op de grens van Roosendaal en Oud-Gastel, maar moest plaats maken voor uitbreidingsplannen voor Borchwerf II. De Mariakapel stamt uit het begin van de Tweede Wereldoorlog en is op eerste pinksterdag in 1941 ingewijd door kapelaan Van den Elzen als Maria, koningin van de vrede. Het originele Mariabeeld gemaakt door pater Pascalis Vermeer, kloosterling van de Cisterciënzerabdij Mariënkroon te Nieuwkuijk is een paar jaar geleden verloren gegaan door vandalisme.
• De Heilige Gregoriuskerk, aan de Langeweg 2, deze kerk valt onder de St. Annaparochie van Steenbergen. Het is een neogotisch bakstenen basilicale kruiskerk uit 1887. Architect was Jan Jurien van Langelaar. In 1944 werd de kerk door oorlogshandelingen zwaar beschadigd, waarna ze werd hersteld.
• De voormalige Nederlands-Hervormde kerk, aan de Markt 20: oorspronkelijk de parochiekerk, maar ze werd in 1830 gesloopt, met behoud van de toren, waarna een nieuwe kerk werd gebouwd, die echter in 1944 door de Duitsers werd opgeblazen, inclusief de historische toren. De kerk werd in 1947 geheel nieuw opgetrokken onder architectuur van J. de Wilde. Sinds 2003 kerken de protestanten in Oud Gastel en in het kerkje kwam het Ambachtenmuseum.
• Voormalig klooster van de Franciscanessen van Oirschot, uit 1905, aan de Langeweg 4.
• Sluizencomplex Bovensas

Musea

Ambachts- en Gereedschapsmuseum De Holle Roffel, in de voormalige Nederlands-Hervormde kerk aan de Markt 20: Er zijn verschillende soorten gereedschappen te zien die de ambachtslieden vroeger gebruikten. Daarnaast heeft een bijzonder actieve heemkundige kring veel van de geschiedenis van Kruisland vastgelegd.

Jaarlijkse evenementen

• Kruisland Live (gedurende 2 weekenden in maart).
• Wildenhoekloop (op een zondag in februari). U kunt zich inschrijven voor de 6,5 kilometer, de 13 kilometer of de halve marathon.
• Tractorpulling (op een zaterdag begin mei). Dit festijn wordt georganiseerd door Trekkertrekvereniging Spetter en gehouden op het weiland van de familie Kustermans.
• Aan de Biezenloop (juni) kunnen zowel lopers als skeelers meedoen. De tocht gaat over een afstand van 10 kilometer.
• De Fietsdriedaagse (eind juni) gaat over afstanden van 28 kilometer. Ouderen en kinderen kunnen een verkorte route afleggen.
• Kermis (eind augustus).
• Jaarmarkt (weekeind in september).

Natuur en recreatie

• Ommetje De Kromme Hoek Om, is een wandelroute van ca. 8 km door Kruisland en het buitengebied.
• Men kan zelf aan de hand het fietsknooppuntensysteem een route uitstippelen, maar men kan ook hier op deze website een route uitzoeken.

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ODB
         Plaatsengids.nl
         Wikipedia
         Statline CBS
         www.ngw.nl
         Gemeente Steenbergen
         VVV Brabantse Wal