WANDELPAD REE - STEERTSE DUINEN

Afstand	: 7,7 km
Startpunt	: Bij de noordelijke parkeerplaats aan de Verbindingsstraat te Kalmthout.
Bewegwijzering	: Bewegwijzering aanwezig, ronde oranje bordjes met een ree.
Parkeergelegenheid	: De noordelijke parkeerplaats aan de Verbindingsstraat, te Kalmthout, bij het informatiebord. Met de auto te bereiken via de Huybergsebaan.
Toegang	: Gehele jaar vrij toegankelijk.
Regels	: Respecteer de rust in het gebied, blijf op wegen en paden, laat geen afval achter en pluk geen planten of paddestoelen. Honden zijn toegestaan, mits aangelijnd. Ten behoeve van de rust, gezondheid en veiligheid van de grazers, zijn honden binnen het begrazingsraster niet toegestaan. Het landschap van het grenspark wordt mede in stand gehouden door diverse grazers: schapen, geiten en runderen. Laat ze rustig hun werk doen; benader of voeder ze niet. Paardrijden is toegestaan op de aangegeven ruiterpaden en op de openbare wegen. Heide en naaldbosssen zijn erg brandgevaarlijk. Wees altijd voorzichtig met vuur. Het grenspark is uitsluitend toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang.
Mindervaliden	: Paden zijn ongeschikt voor rolstoelgebruikers. Voor wat betreft de toegankelijkheid voor Wombats: alleen het stuk na de Groenendries tot aan de Verbindingsstraat is slecht toegankelijk voor Wombats door de sterk golvende overgang tussen bos en heide dat ook sterk gekenmerkt wordt door zandgronden. De rest van route is wel toegankelijk. In de herfst en winter kan het stuk langs het landbouwgebied erg nat zijn, waardoor het dan onmogelijk is om er nog met Wombats langs te geraken.
Schoeisel	: Goede stevige wandelschoenen.

Inleiding

Deze lange wandeling leidt u langs bos, weilanden en heide, zowel in het Nederlandse als Belgische gedeelte van het natuurgebied Grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide. Binnen het veeraster grazen schapen en runderen. Eerst komt u langs loofhoutbosjes met zomereik, spork en lijsterbes en kijkt u uit over de uitgestrekte Steertse Heide, waar het pijpenstrootje, een hoge grassoort die in het najaar verkleurt en verdort, veel voorkomt. In de verte ziet u af en toe de glinstering van het ven Biezenkuilen. De route gaat verder langs landbouwgebied met vooral weilanden en ook enkele akkers en vervolgens door bospercelen met aangeplante zeedennen en de van nature aanwezige eik en berk. U komt langs het landbouwgebied Groenendries om vervolgens uw weg te vervolgen door sterk golvende bosranden en heide.

Routekaart

Download hier de route in gpx-formaat

Routebeschrijving

De route wordt met oranje ronde bordjes waar een ree op staat bewegwijzerd. Daar de paaltjes met bordjes goed duidelijk zichtbaar zijn is een routebeschrijving niet noodzakelijk. Uit voorzorg de kaart bij hebben is niet onwenselijk voor het geval er door vandalen toch een keertje een paaltje verdwenen is.

Waar je langs komt

foto volgt	In april 1996 woedde hier een enorme heidebrand waarbij 400 ha heide en dennenbossen in de as werden gelegd. Er werden enkele loofhoutbosjes met zomereik, spork en lijsterbes (A) aangeplant om op die manier het geschonden landschap te herstellen. Loofhout hoort hier van nature thuis en het is minder brandgevoelig dan naaldhout. De hoge draadafsluiting is bedoeld om vraat door reeën en de grazers van het natuurreservaat te voorkomen. Exotenbestrijding is een belangrijke beheermaatregel in de bossen van het Grenspark. Het bestrijden van de woekerende exoot Amerikaanse vogelkers is een aanzienlijke investering in arbeid. De winst aan natuurwaarde is groot, inheemse struiksoorten als lijsterbes en spork kunnen zich spontaan opnieuw vestigen. Sporkehout (Frangula alnus), kortweg spork, is een inheemse struikachtige boom die bij de meesten nu minder bekend is maar voor mens en dier in de Kempen altijd een belangrijke rol heeft gespeeld. De houtskool van zijn hout werd gebruikt voor het maken van buskruit en lonten omdat het gelijkmatig en langzaam opbrandde. De spork wordt ook wel Vuilboom, de schors en de voor ons giftige bessen hebben namelijk een laxerende werking, schapen die dan ook van de struik aten kregen diaree. De Spork draagt bleekgroene bloemen van april tot juli en krijgt daarna alle stadia van de bessen. De spork wordt druk bezocht door allerlei insecten. Het is tevens de waardplant voor de citroenvlinder, waarvan de rups op de bladeren leeft.
Als men op het eerste gedeelte van het wandelpad naar links kijkt, kijkt men uit over de uitgestrekte Steertse Heide. Als men goed oplet ziet men op het laagste punt van deze grote ’uitwaaingskom’ in de verte af en toe de glinstering van het ven Biezenkuilen. Dit ven is ontstaan doordat aan het einde van de laatste ijstijden (10-12.000 jaar geleden) westenwinden het nog onbegroeide zand wegbliezen en wel tot op het niveau van het grondwater. Het zand werd verderop neergezet en zo ontstonden de landduinen Steertse Duinen (rechts van het pad). Veel van de heide wordt bedekt door het pijpenstrootje (B), een hoge grassoort die in het najaar verkleurt en verdort. De grote heidebrand van 1996 heeft een belangrijke rol gespeeld in de toename van het pijpenstrootje. Naast het pijpenstrootje, komen plaatselijk struikhei en gewone dophei voor. Om het heidelandschap in stand te houden, wordt het volgens het eeuwenoude gebruik begraasd door schapen en runderen. Houd er dan ook rekening mee dat een kudde schapen of een groep Galloway runderen je pad kan kruisen, benader de dieren niet en houd steeds een veilige afstand. Als de runderen zich op het pad bevinden, laat je dan opmerken en geef de dieren de tijd om zich te verwijderen. Loop nooit dwars door een kudde, zeker niet als er kalfjes bij zijn. Grazers kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud van heidelandschappen. Mede door de grazende dieren wordt boomopslag tegengegaan, worden stuifduinen open gehouden, blijft de heide jong en vitaal, wordt vergrassing tegengegaan en ontstaat er variatie in het gebied.	foto volgt
Het wandelpad loopt voor een flink gedeelte langs de rand van landbouwgebied (C) met vooral weilanden en ook enkele akkers. In de periode van de jaren 1920-1930 tot en met 1941 toen het landschap De Kalmthoutse Heide beschermd natuurgebied werd, werden hier heidegronden ontgonnen en omgezet naar landbouwgrond. Nu behoren deze landbouwgronden tot het beschermde natuurgebied en tracht men natuurwaarde en landbouwgebruik met elkaar te verzoenen. De voormalige landbouwgronden, werden omgezet in onbemeste graanakkers. In plaats van het graan te oogsten laat men het in de winter staan om zo een voedselbron te zijn voor allerlei dieren. Bovendien wordt jaarlijks een deel van de akkers braak gelegd, zodat ook allerlei kruiden kunnen groeien, wat er dan weer voor zorgt, dat er vanaf het najaar een grote verscheidenheid aan kleine zaden beschikbaar is. Dergelijke braakliggende akkers trekken ook vele insecten aan en de larven ervan voeden zich met de kruiden. Patrijs en kwartel voelen zich er thuis en ’s morgens of bij valavond kan je er vaak reeën aantreffen die van het verse groen eten. Reeën zijn erg schuw en leven meestal solitair, overdag houden ze zich bijna onzichtbaar verscholen in de bossen. In het late najaar, wanneer de granen en andere zaden rijp zijn, beginnen de akkers meer vogels aan te trekken. Vooral vinkachtigen zoals rietgorzen, vinken, kepen en groenlingen komen er dan veel voor. De meest opmerkelijke bezoekers van de graanakkers zijn echter de blauwe kiekendieven, zij komen af op de vele muizenholen in de graanakkers. De grote hoeveelheid granen zorgt ervoor dat de muizen erg snel kunnen toenemen en zo enorme aantallen bereiken. En die muizen worden natuurlijk opgemerkt door de patrouillerende kiekendieven, maar ook door de blauwe reigers, buizerds en torenvalken.	foto volgt
foto volgt	Na een scherpe bocht naar rechts volgt het pad voor 500 m de Belgisch-Nederlandse grens (D). Hier en daar treft men nog de oude arduinen grenspalen aan. In vroegertijden waren grenzen altijd aanleiding voor geschillen en betwistingen, want de plaatselijke heersers maakten regelmatig aanspraak op elkaars gebied. Er werd gekibbeld over water, graasgrond, turf, jacht en visvangst, het innen van belastingen en het spreken van recht. In verschillende periodes waren het vooral de Heer van Bergen op Zoom, de Heer van Hoogerheide en half Ossendrecht, het Convent van Huijbergen en de abdij van Tongerlo die meenden aanspraak te kunnen maken op elkaars gebied. De Belgisch-Nederlandse grens die definitief in 1843 is vastgelegd, is voor het natuurgebied Grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide nu geen barrière meer. Na eeuwenlang gebruik als heide, lag er rond 2000 nog een grote brok waardevolle natuur langs weerszijden van de grens. Die natuur bestond uit natuurreservaten, kleinschalige landbouwgebieden, bossen van diverse overheden, grote particuliere domeinen en versnipperde kleine boseigendommen. Dus verschillende eigendommen, van verschillende eigenaars, die allemaal verschillende doelstellingen hadden. Na veel overleg en een lange voorbereidingstijd werd in 2001 het ’grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide’ opgericht als grensoverschrijdend natuurpark. De officiële erkenning van het gebied als één samenhangend natuurgebied van 4000 ha, was daarmee rond. Het gebied werd hiermee in zijn totaliteit aangewezen als Europees beschermd Natura 2000-gebied. Er vindt een grensoverschrijdende samenwerking plaats tussen de verschillende eigenaars en beheerders ten behoeve van het behoud en vergroten van de grote natuurwaarden en de aanpak van de gemeenschappelijke problemen zoals verdroging, spreiding van de recreatieve druk, behoud en vergroten van de natuurwaarden. Inmiddels is het Grenspark uitgebreid naar 6000 ha.
foto volgt	De wandelroute kronkelt verder door het Nederlandse bosgebied Staartse Duinen. Het reliëf van landduinen is hier mooi bewaard gebleven. In dit bosgebied treft men veel aanplantingen van grove den (E) en Corsicaanse den aan. De boomsoorten die hier van nature thuishoren, te weten zomereiken en berken, komen ook veel voor. Bij dunningskappingen ligt de nadruk op het volop licht en ruimte geven aan eik en berk. De grove den is een inheemse soort, die vanaf de 19e eeuw massaal op de arme zandgronden van het grenspark werd aangeplant. De boom is gemakkelijk te herkennen aan de roodgetinte schors, die ongevoelig is voor zonnebrand. De blauwgroene dennennaaldjes groeien paarsgewijs en zijn ongeveer 6 cm lang. Vanaf mei vind je aan de basis van de nieuwe jonge scheuten de mannelijke bloeiwijzen, die overvloedig geel stuifmeel produceren. Aan het eind van diezelfde scheut bevinden zich vaak vrouwelijke rode kegeltjes, waaruit na bestuiving de nieuwe kleine donker grijsbruine dennenkegel groeit. Iedere zaadknop in dit rode kegeltje scheidt een druppeltje vocht af. Als hierop stuifmeel terechtkomt en het water is daarna verdampt, dan wordt het stuifmeel letterlijk naar binnen gezogen waarna de kegelvorming kan beginnen. Het duurt nog tot de lente van het derde jaar, voordat de rijpe gevleugelde zaden door de wind worden verspreid. In de volksmond wordt deze soms wat grillig gevormde den ook wel eens vliegden genoemd. De boom kan 500 jaar oud worden. De Corsicaanse den heeft forse buigzame grijsgroene naalden van 12-18 cm lang, die vaak gedraaid zitten en in paren groeien. Deze den heeft gelig bruine kegels, en wat vooral opvalt, is de donkere zwartbruine stam. De schors heeft ondiepe groeven.
Terug op Belgisch grondgebied zijn we in een gebied waar we nogal wat variatie in de toestand en de samenstelling van de bospercelen zien. Hier en daar zien we een afsluiting, dit verraadt dat dit bosgebied ooit verkaveld was voor het bouwen van weekendverblijven. Door de krachtige aanpak van de overheid is het gelukt om deze bedreiging af te wentelen. In dit gebied is de zeeden (F) de overheersende boomsoort. Zeedennen (Pinus pinaster), te herkennen aan de zeer lange (10-23 cm) en stijve naalden en de grote (tot 20 cm) glanzend bruine dennenkegels, die in kransen groeien en meerdere jaren aan de takken blijven hangen. Op warme lentedagen kun je letterlijk het bos horen knisperen, wanneer de rijpe kegels openbarsten. Veel dieren zijn afhankelijk van dennen. De zaden staan op het menu van o.a. eekhoorn, bonte specht en kruisbek. De zeedennen groeien van nature in het Middellandse Zeegebied, maar werden sinds 1850 ingevoerd om droge heidegronden te bebossen. De zeeden is gemakkelijk te zaaien en groeit snel. Echter de stamkwaliteit laat te wensen over, waardoor de zeeden zelfs te herkennen aan zijn schuine en kromme stammen. Ook in dit gebied hebben de natuurlijke soorten als zomereik en berk zich gevestigd.	foto volgt
Aan de rand van het natuurgebied ligt het uitgestrekte landbouwgebied Groenendries (G). Met ’dries’ wordt een vochtig weiland aangeduid. Tot het midden van de 19de eeuw werd hier nog vochtige heide ontgonnen en omgezet in landbouwgronden. In het begin van de 20e eeuw had men plannen om het gehele noordelijke deel van de huidige Kalmthoutse Heide te verkavelen en te ontginnen. Maar de natuurbeschermers van het eerste uur voerden een verbeten strijd en kregen het voor elkaar dat het gebied in 1941 wettelijk als landschap werd beschermd.	foto volgt
foto volgt	De grote brand van 1996 heeft hier gezorgd voor een sterk golvende overgang tussen bos en heide. Bosranden (H) met dergelijke overgangen vormen een bijzonder aantrekkelijk leefgebied voor tal van diersoorten, ondermeer voor waardevolle broedvogels als boomleeuwerik en nachtzwaluw. Door een juist beheer van kappen en begrazen worden deze bosranden en de open plekken in het bos in stand gehouden. Verderop in het bos, waar niet gekapt of begraasd wordt, zie je onder de oudere dennen een erg dichte verjonging van dennen en berken. In natuurlijk beheerde bossen worden dode bomen en dood hout niet opgeruimd. Spechten hebben de voorkeur voor nog rechtstaande dode bomen voor het uithakken van hun talrijke nestholen. Deze nestholen worden daarna bewoond door andere holenbroeders. Liggende stammen en takhout zijn opvallende groeiplaatsen van mossen, korstmossen en zwammen, worden bewoond door een grote verscheidenheid aan insecten en zijn geliefde schuilplaatsen voor tal van dieren. Hier en daar wordt de natuur geholpen en worden bomen geringd (dat houdt in dat een strook schors rondom wordt verwijderd) om meer dood hout te verkrijgen.

Fotoalbum

	Wandelpad Ree Herfst 2017 (29 afbeeldingen)
	Fotoalbum
	Wandelpad Ree - Steertse Duinen Herfst 2016 (36 afbeeldingen)
	Fotoalbum
	Wandelpad Ree (Herfst 2014) (19 afbeeldingen)
	Fotoalbum