Printversie

DE KOMME (SECRETENKOFFER; KALMTHOUT)

Afb.: Het Secretenkoffer uit de 17de eeuw der Aloude Heerlijkheid Esschen-Calmpthout-Huijbergen.
Bron: ”Dagblad van Noord-Brabant”. Breda, 28-12-1934. Geraadpleegd op Delpher op 01-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001975151:mpeg21:p00007

Wetten en reglementen

De Franken hadden de gewoonte om jaarlijks over hun wetten te vergaderen. Deze wetten waren ontstaan uit oude gebruiken en gewoonten. Onze voorouders hielden dit gebruik lang na de Franken vol. Op regelmatige tijdstippen werd vergaderd over de wetten en reglementen, die door de dorpelingen waren vastgesteld, om deze te herzien, volledig te maken en de overtreders te straffen. Een dergelijke vergadering werd ”voogdgeding” genoemd. De wetten en reglementen werden ”keuren” genoemd. Deze werden opgesteld in het ”keurboek”. Het keurboek werd bewaard in de ”komme”. Het keurboek van de Heerlijkheid Essen, Kalmthout en Huijbergen bestond uit drie delen: Verder wass er geen logische indeling in het keurboek te ontdekken. Het wass eerder een politiereglement gegroeid uit de ervaring en een samenraapsel van boetstraffelijke bepalingen. Een opsomming van een aantal bepalingen uit het keurboek : Iedereen was verplicht de bepalingen van het keurboek na te leven met het oog op de goede orde en de rust in het dorp. Deed men dat niet dan riskeerde men soms strenge straffen of geldboetes.

De Komme

Naast de algemene regels over het opstellen van de rekeningen en dergelijken waren er ook regels omtrent het bewaren van de gelden en het keurboek: ”Dat de Rekeninghen behoorelyck gedaen ende gesloten, sullen worden gestelt in de komme van de Kercke, alwaer oock de overige penningen van de sloten sullen moeten gebrogt worden tusschen de veerthien dagen naer dat de Rekeninghen geschiedt sijn.” Naast de gelden, het keurboek en de gemeentelijke archieven moesten er ook volgens een ordonnantie van de Bisschop van Antwerpen de Manuaelboeken van de H. Geesttafel erin bewaard worden. De ”Komme” van de Heerlijkheid Essen, Kalmthout en Huijbergen werd bewaard in een hok onder de kerktoren. Dit hok werd door de inwoners van Kalmthout ook wel ”de kom” genoemd. De ”komme” wordt nog steeds bewaard op het archief van Kalmthout. Het is een grote zware ijzeren koffer, een ingenieus staaltje smeedkunst uit de 17de eeuw met deksel dat voorzien is met een ingewikkeld sluitwerk. Het beslaat heel de onderkant van het deksel met tientallen stangen en springveren en drie geheime sloten. Het is een vernuftig mechanisme want met één draai van den grote sleutel springen er tien schieters tegelijk uit om de koffer te sluiten. Aan de buitenkant zijn er nog twee hangsels voorzien tot het aanbrengen van hangsloten. Er bestonden destijds drie verschillende sleutels. Eén daarvan was in het bezit van de secretaris van Kalmthout. De twee anderen waren toevertrouwd aan de schepen van Essen en een collega van Huijbergen. Deze drie personen moesten alle drie aanwezig zijn alvorens de koffer geopend kon worden. De buitenwanden vertonen nog duidelijk sporen van kunstschilderwerk als bomen, bloemen en andere onderdelen van landschappen. De stukken die men in de koffer aantrof behoorden ongetwijfeld tot de dorpskeuren, het wetboek van de gemeente. De oudste artikelen dateren van vóór 1441, de jongste van 1654.


Bron: Kon. Heemkundige Kring Essen, De Spycker, 1984, nummer 1 en 2
         Kon. Heemkundige Kring Essen, De Spycker, 1989, Jaarboek 1989
         Koninklijke Heemkunde Kring Kalmthout, Calmpthoutania, 1980, nummer 1
         Jos Vorsselmans, Kalmthout door de eeuwen heen; 1944